BIOS Nedir? Ne İşe Yarar?

BIOS, kelime olarak “Basic Input-Output System” teriminin kısaltmasıdır, Türkçe karşılığı “Temel Giriş-Çıkış Sistemi” manasına gelir.

BIOS, bilgisayarınızı ilk açtığınızda çalıştırılan bir dizi ürün yazılımı kodudur. Bir bilgisayar ilk önyüklendiğinde, herhangi bir işletim sistemine erişimi yoktur ve sistem belleğine veya sabit sürücülere erişemez. Sistemdeki donanım kendi başına işletim sistemini yükleyemez, bu nedenle bilgisayarın işlemi başlatacak bir şeye ihtiyacı vardır: Bilgisayar BIOS’unun birincil işlevi, ana kart üzerindeki bileşenleri belirleyip başlatmak ve sistemi önyükleme için hazırlamaktır. Bu hazırlık, bileşenleri, işletim sisteminin yazılım programlarının yüklenip kontrolünü ele geçirebilmesi için ayarlar.

Bilgisayarların tüm fiziksel bileşenleri, bir arabirim aracılığıyla yazılımla çalışır. BIOS, bilgisayara disketlerden veya sabit disklerden diğer arabirimleri başlatmak için küçük bir başlangıç ​​kiti verir ve ilk basit temel talimatlar tablosunu sunarak bilgisayarı başlatmaktan sorumludur.

Bios Markaları

3 ana bilgisayar BIOS üreticisi vardır. Award, American Megatrends ve Phoenix. Dell BIOS ve IBM BIOS, üçüncü şahıslar tarafından üretilmektedir.

BIOS; Award, American Megatrends ve Phoenix tarafından oluşturulur ve anakarta kurulur. Bilgisayarınızı açtığınızda, POST (Açılışta Kendi Kendini Sınama) adı verilen işlemi çalıştırır. POST, sistemi başlatacak bir talimatlar dizisidir.

BIOS ayrıca CMOS ile etkileşime girer. CMOS, parolalar, sabit sürücü ayrıntıları, tarih ve saat gibi kullanıcı tarafından özelleştirilmiş verileri tutar.

BIOS Ne İşe Yarar?

BIOS, ana kartta kurulu tüm donanımın yönetiminden sorumlu olan programı tanımlar ve fiziki olarak anakartın ayrılmaz bir parçasıdır. Temel bilgisayar donanımının yüklenmesinden ve işletim sisteminin önyüklenmesinden sorumludur.

BIOS işlevi, her bilgisayar başlatıldıktan sonra ana karta takılı tüm ekipmanların güç yönetim sisteminin performansının kontrol edilmesi, sistem kaynaklarının ve yonga seti kayıtlarının başlatılması, RAM testi, klavye bağlanması, denetleyicilerin başlatılması, sabit sürücülerin tanımlanması ve bağlanması gibi bir takım test prosedürlerinin gerçekleştirilmesidir.

Bir bilgisayarı başlattığınızda, BIOS, bilgisayarınızın tüm öğelerini hatalara karşı otomatik olarak kontrol eder, böylece doğru çalışırlar. Genellikle öncelikle; RAM, işlemci, video kartı vb. ile başlar; akabinde sistem birimine bağlı olan cihazların geri kalanı (fare, klavye, disket sürücüsü vb.) kontrol edilir. Ancak tüm donanım bileşenlerinin kontrolü sağlandıktan sonra işletim sisteminin kendisinin önyüklemesi başlayacaktır.

BIOS Başlatma Sırası

Özetle genelde başlatma sırası şöyle özetlenebilir: Saat Üreteci, İşlemci ve Önbellekler, Yonga seti, Sistem belleği, PCI Aygıtları, Grafik Denetleyicisi, SATA ve IDE Denetleyicileri – Sabit sürücüler, DVD / CD Sürücüleri, Klavye ve Fare Denetleyicileri… Son işlem ise, kullandığınız İşletim Sistemi için önyükleme yükleyicisini yüklemek ve denetimi ona iletmektir. Sürücülerin önyükleme sırasını, bir flash sürücüden, CD / DVD’den veya sabit sürücüden önyükleme yapmanıza izin verecek şekilde ayarlayabilirsiniz.

BIOS POST (Açılışta Kendi Kendine Test)

BIOS’un ilk işlevi POST’tur. POST, Açılışta Kendi Kendini Sınama anlamına gelir. Bir bilgisayar her başlatıldığında, ilk olarak bilgisayara bağlı tüm donanım ve aygıtların çalışıp çalışmadıklarını ve uyumluluğunu kontrol etmek olur. Bilgisayarı açarken çoğu kez bir bip sesi duymuş olmalısınız. Bu, POST’un başarıyla geçildiğinin göstergesidir. Tüm bu süreç BIOS tarafından gerçekleştirilir.

Bootstrap Yükleyici

POST’tan sonra BIOS, işletim sistemini RAM’e yükler . Bu, bootstrap yükleyici adı verilen bir programın yardımıyla yapılır. Bu önyükleme yükleyicisi, işletim sistemini yükler ve bilgisayarı başlatır.

BIOS Kurulum Sistemi Yardımcı Programı

BIOS, CMOS’tan tüm bilgileri ve parametreleri okur. CMOS, NVRAM’ı oluşturmak için kullanılan verimli bir depolama cihazıdır. NVRAM, disk belleği ayarları, DİSK tipi vb. gibi bilgisayarla ilgili tüm bilgileri içerir.

Sistem Hizmeti Rutinleri

BIOS’un bir diğer önemli işlevi, birkaç yazılım rutini sağlamaktır. Bu yazılım rutinleri, işlevlerini yerine getirmek için DOS, Windows vb. gibi büyük ve üst düzey yazılımlar tarafından çağrılabilir. BIOS programları, sistem donanımına erişmeyi içeren tüm görevleri kontrol eder. Sabit diskten okur ve yazar, cihazlardan alınan bilgileri işler vb.

Bios Güncelleme

BIOS güncellenebilir. Bu da sistemi daha kararlı hale getirebilir, bu tür güncellemeler genellikle Gigabyte, Asus, MSI gibi tanınmış şirketler tarafından yayınlanır.

► Bilgisayarınızın BIOS’unu güncellemek için mevcut BIOS sürümünü bulmanız gerekir. Bilgisayarınızın güncel BIOS sürümünü bulmanın birçok yolu vardır. Sistem bilgisi aracını kullanma basit ve hızlı bir yoldur. Başlat tuşuna basıp sistem bilgisi yazın ve aratın. Sistem Bilgilerinde, BIOS Sürümü / Tarihini kolayca bulabilirsiniz.

► BIOS sürümü hakkında bilgiye sahip olduktan sonra  bilgisayarınızın BIOS’unu güncelleme işlemini başlatabilirsiniz. BIOS için güncellemeler olup olmadığını kontrol edin ve bu bilgiyi bilgisayarınızın BIOS’unun üreticisinin web sitesinden alabilirsiniz. Üreticinin web sitesine başarıyla girdikten sonra, BIOS için mevcut güncellemeleri bulmak için orada biraz araştırma yapın. BIOS’un daha yeni bir sürümü olduğunu fark ederseniz, indirin.

► Sisteminiz için daha yeni BIOS sürümünü elde ettikten sonra düzgün ve başarılı bir BIOS güncellemesine hazırlamanın zamanı gelmiş demektir. IOS’u doğrudan Windows’tan güncelleyecekseniz, her virüsten koruma programının devre dışı bırakıldığından ve çalışmadığından emin olun. BIOS’u güncellerken sisteme sürekli ve uygun bir güç kaynağı olmalıdır. Dolayısıyla, dizüstü bilgisayarınızda BIOS’u güncelliyorsanız, pilin bitmemesi gerekir.

► BIOS güncellemesi için gerekli şartları sağladıktan sonra sonra, sisteminizin mevcut BIOS’unun yedeğini almanız gerekir. Mevcut BIOS sürümünün yedeğini almak, BIOS güncellemesinde bir şeyler ters giderse size yardımcı olacaktır. BIOS’u güncellerken herhangi bir hata meydana gelirse, yedeklemeden kolayca geri yükleyebilirsiniz. BIOS’u yedeklemek için, kolay ve hızlı yedekleme için bir araç kullanabilirsiniz. (BIOS’u yedeklemek için en iyi araçlardan biri Universal BIOS Backup Toolkit’tir.)

► BIOS’u DOS’tan güncellemek için önyüklenebilir bir sürücü oluşturmanız ve ardından BIOS dosyalarını bu sürücüye kopyalamanız gerekir. Ardından sisteminizi kapatıp oluşturduğunuz usb sürücüyü kullanmak üzere sistemi yeniden başlatmanız gerekir. Bundan sonra talimatları izlemeniz yeterlidir. (Bu işlemler sırasında ayrıca belirli bir komutu çalıştırmanız gerekecektir. Bu komut marka, model vb. bilgilere göre değişir.) Ardından BIOS’un güncelleme işleminin tamamlanmasını beklemeniz gerekir.

Bios Nerede Bulunur?

Bilgisayarınızın veya dizüstü bilgisayarınızın sistem kartında küçük bir mikro devre şeklinde bulunur.

Bu mikro devrenin BIOS yazılımını geliştiren şirketin logosunun bulunduğu parlak bir holografik etiketi vardır. BIOS ayarlarının kendileri “CMOS” adlı bir yongadadır. Aynı yerde, anakartta bir pil bulabilirsiniz – BIOS ayarlarının kaybolmasını engelleyen budur.

BIOS Ayarları

Bugün bazı Anakartlar yerleşik BIOS Yedekleme ile gelir, böylece bir şeyler ters giderse, eski bir sürüme geri dönebilir. Bir şeylerin ters gitmesi durumunda, anakartınızı her zaman fabrika ayarlarına döndürebilirsiniz. Bilgisayarınızı ilk başlattığınızda, ya ana kart üreticisinin logo ekranını göreceksiniz ya da POST sonuçları ekranını göreceksiniz. Bunlardan herhangi birini gördüğünüzde klavyenizdeki “F2 = Kurulum” tuşuna basın. Sizi bilgisayarın BIOS ekranlarına götürecek anahtar budur. Bir kez orada, aşağıdakine benzer bir ekran görmelisiniz:

Bilgisayar BIOS ekranlarında gezinmek için klavyenizdeki ok tuşlarını kullanmanız gerekir.

Bilgisayar BIOS ekranlarının ana karttan anakarta farklılık göstereceğini unutmayın, ancak burada ele alacağımız temel işlevler hemen hemen aynı olacaktır. İşlem sırasında herhangi bir zamanda anakart kılavuzunuza bakabilirsiniz.

Standart CMOS Özellikleri Ekranı

Standart CMOS Özellikleri BIOS Ekranı şunları yapmanıza olanak tanır:

● Saat ve Tarih Ayarları
● Disket ve Sabit Sürücüler
● Klavye Ayarları
● Monitör Ayarları

Saat ve Tarih Ayarları, İşletim Sisteminizin yanı sıra buradan ayarlanabilir. Ancak, BIOS’un bunları bulması ve bunlara erişmesi için Sabit Sürücülerin burada kurulması gerekir.

Çoğu modern anakart, sabit sürücünüzü ise otomatik olarak algılar.

Gelişmiş BIOS özellikleri

Bilgisayarınızın önyükleme sırasını ayarlamak için, önce ana bilgisayarın BIOS ekranından Gelişmiş BIOS Özellikleri’ne gidin, ardından aşağı okla Önyükleme Sırası’na gelin ve Enter tuşuna basın. Bu, size değiştirebileceğiniz seçenekleri gösteren bir ekran getirecektir.

Bazı BIOS Ekranlarında, listelenen seçenekleri görebilirsiniz. Birinci, İkinci ve Üçüncü Önyükleme Aygıtı için ne istediğinizi gelişmiş bios ayarlarından belirleyebilirsiniz.

---

BIOS Hakkında Sorular: BIOS hakkında daha kapsamlı bilgi sahibi olmak istiyorsanız şu sorular ve konular sizin için iyi birer başlangıç noktası olabilir: Bir sistemdeki BIOS’un amacı nedir? Farklı BIOS türleri nelerdir? BIOS açısından POST nedir? BIOS rutinleri nelerdir? BIOS’a göre EEPROM nedir? BIOS’u değiştirme / güncelleme prosedürü nedir? BIOS’taki güç yönetimi seçeneği ne anlama geliyor? Hız aşırtma nedir? Kullanıcının BIOS ile gerçekleştirebileceği işlevler nelerdir? BIOS’un rolü nedir? BIOS yongasında bulunan güvenlik açıkları nelerdir? BIOS önyükleme yapılandırmaları nasıl yapılandırılır?